Türkiye, İsveç ve Finlandiyalı yetkililer bugün Helsinki’de yapacakları görüşmede, iki İskandinav ülkesinin NATO üyeliği için 28 Haziran’da imzaladıkları üçlü protokolün uygulanması sürecini değerlendirecekler. Ankara, Stockholm idaresinin “terörle gayret ve terör suçlularının iadesi” üzere ögeleri içeren protokolü uygulamada gereğince faal olmadığını düşünüyor ve bu nedenle NATO üyeliği için gerekli Meclis onayının verilmeyebileceği ihtarını yapıyor.
30 NATO üyesinden şu ana kadar 23 ülke, iki İskandinav ülkesinin üyeliğini parlamentolarında onayladı. Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’ya askeri operasyon başlatmasının akabinde on yıllardır yürüttükleri tarafsızlık siyasetlerini terk eden İsveç ve Finlandiya, 18 Mayıs’ta NATO’ya katılmak için resmi müracaatta bulunmuştu. NATO ülkelerinin çok büyük bir çoğunluğu bu iki ülkenin ittifaka katılmasına çabucak ve güçlü dayanak ilan etmiş lakin Türkiye, ulusal güvenliğiyle ilgili telaşlarının karşılanması durumunda süreci veto etmeyeceğini açıklamıştı.
Türkiye; İsveç ve Finlandiya’nın “terörle mücadele” konusunda işbirliği yapmadığını, Türkiye aleyhine faaliyet gösteren birçok kişi ve kuruluşun bu ülkelerde barındığını ve Suriye’ye yapılan son askeri operasyon sonrasında Türkiye’ye silah satışına ait kısıtlama getirildiği şikayetlerini lisana getirmişti. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in de teşebbüsleriyle Türkiye, İsveç ve Finlandiya ortasında yürütülen görüşmeler sonuç vermiş ve taraflar NATO’nun Madrid Tepesi öncesinde 29 Haziran’da üçlü protokole imza atmıştı. Böylelikle NATO tepesinde İsveç ve Finlandiya’nın üyeliğine resmi onay verilmiş ve iştirak protokolleri 30 ülke tarafından 5 Temmuz’da imzalanmıştı. Üyelik sürecinin tamamlanması için tüm ülkelerin parlamentolarından onay verilmesi gerekiyor.
HEYETE SEDAT ÖNAL İLE İBRAHİM KALIN BAŞKANLIK EDECEK
Üç ülke tarafından imzalanan 10 unsurluk protokolün değerli hususlarından biri protokolün uygulanmasını sağlamak için Türkiye, İsveç ve Finlandiya dışişleri, içişleri, adalet bakanlıkları ile istihbarat ve güvenlik kurumlarının iştirakiyle Daimi Ortak Düzenek oluşturulmasıydı. Şimdi resmi bir duyuruyla kamuoyuna açıklanmayan toplantının 26 Ağustos Cuma günü Finlandiya’da gerçekleşeceğini İsveç Dışişleri Bakanı Ann Linde çarşamba günü açıklamıştı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da geçen hafta yaptığı bir açıklamada toplantının cuma günü yapılma mümkünlüğünü gündeme getirmişti. Helsinki’de yapılacak toplantı Daimi Ortak Mekanizma’nın birinci toplantısı olacak.
Türkiye heyetine Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal ile Cumhurbaşkanı Dış Siyaset Başdanışmanı İbrahim Kalın’ın başkanlık etmesi bekleniyor. İçişleri ve Adalet bakanlıkları ile Ulusal İstihbarat Teşkilatı’ndan üst seviye bir yetkilinin de heyette yer alması öngörülüyor.
ERDOĞAN, ‘İSVEÇ ÂLÂ BİR İMAJ VERMİYOR’ DEMİŞTİ
Protokol, Finlandiya ve İsveç’in “PYD/YPG ve Türkiye’de FETÖ olarak tanımlanan örgüte takviye sağlamayacaklarını”, PKK’nın faaliyetlerini engelleyeceklerini ve topraklarında yaşayan ve Türkiye’nin “terör zanlıları” olarak gördüğü şahısları iade edeceklerini kayda geçiriyor. Her ne kadar NATO’ya üyelikleri bir paket olarak değerlendirilse de Ankara, terörle çabadaki farklı performansları ve politik çizgileri nedeniyle İsveç ve Finlandiya’yı farklı ayrı değerlendirmeyi tercih ediyor. Finlandiya’nın “teröre” karşı daha somut ve işbirliğine açık olduğunu öngören Ankara açısından Helsinki’nin ittifaka iştirakinin önünde bir sorun bulunmuyor.
İsveç ile ilgili en somut uyarıyı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 18 Temmuz’da yapmıştı. İsveç ve Finlandiya’nın Türkiye’nin şartlarını yerine getirmemeleri durumunda üyelik sürecini donduracaklarını kaydeden Erdoğan, “Özellikle İsveç’in bu bahiste yeterli bir manzara vermediğini görüyoruz. Bizim Türkiye olarak bu mevzuda duruşumuz çok nettir, gerisini kendileri bilir” tabirlerini kullanmıştı. Erdoğan, NATO Tepesi sonunda düzenlediği basın toplantısında İsveç’in “73 terör zanlısını iade etme” kelamını verdiğini söylemiş, İsveçli yetkililer sayısı doğrulamamakla birlikte iadelerin gerçekleşeceğini kayda geçirmişti. O devirden bu yana İsveç’ten iade kapsamında yalnızca dolandırıcılıktan karar giyen bir ismi hatalının iadesi gündeme geldi.
Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, Milliyet gazetesine yaptığı açıklamada, “Şu ana kadar İsveç ve Finlandiya hükümetleri, Türkiye’nin beklentilerine uygun iade taleplerini yerine getirmiş değillerdir. İsveç Başbakanı da “Bir iade kararı verdik. Bu hukuka uygun” açıklaması yaptı. Biz esasen hukuka muhalif demiyoruz ki; iade kararı verdiği kişi terör hatalarıyla ilgili değil” kelamlarıyla Ankara’nın yansısını lisana getirdi. Bozdağ, “Oradaki FETÖ’cülerden, PKK’lılardan öbür terör örgütü üyelerinden, terör cürümleri sebebiyle Türkiye’ye iadesini istediğimiz isimlerin iadesi konusunda tek bir karar bize gelmedi. Olumsuz bir karşılık da gelmedi. Şu ana kadar resmi kanallardan olumsuz bir cevap da ulaşmadı. Kendilerinden cevap bekliyoruz” sözlerini kullandı.
Helsinki’de yapılacak görüşmelerde, Türkiye heyetinin, protokol uyarınca İsveç ve Finlandiya’nın attıkları ve bundan sonra atacakları adımlarla ilgili bilgi alması ve protokolde yer alan ögelerin bir an evvel yaşama geçirilmesi davetinde bulunması bekleniyor. İsveç ve Finlandiya başbakanları son bir haftada yaptıkları açıklamalarla, “Türkiye ile imzalanan muahedenin gereklerini yerine getireceklerini, terörle çaba konusunda farklı bir noktada olmadıkları” iletilerini veriyor. Türkiye heyetinin, bu açıklamalara rağmen şimdi somut adım atılmadığına ait Ankara’nın görüşünü bir kere daha muhataplarına iletmeleri öngörülüyor. Alanda manalı bir ilerleme sağlanmaması durumunda İsveç ve Finlandiya NATO’ya iştirak protokollerinin Türk Meclisi’nin onayına sunulmayacağı ihtarının da bir sefer daha lisana getirilmesi bekleniyor. Finlandiya ve İsveçli yetkililer ise son günlerde yaptıkları açıklamalarla, Türkiye ile imzalanan protokolün gereklerini yerine getireceklerini kaydederek Ankara’ya garanti vermeye çalışıyor. Finlandiya Başbakanı Sanna Marin, 23 Ağustos’ta yaptığı açıklamada, “Finlandiya, tüm müttefiklerin güvenlik dertlerinin ciddiyetle ele alınması gerekliliğinden hareketle uzun müddettir ortağı olan Türkiye’nin tasalarını olabilecek en uygun biçimde karşıladı. Türkiye’nin de dertlerinin giderildiğini hissettiğini temenni ediyorum” dedi.
İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya iştiraki, şu ana kadar 30 ülkenin 23’ünün parlamentosunun onayını aldı. Onayın beklendiği ülkeler Çek Cumhuriyeti, Yunanistan, Macaristan, Slovakya, Portekiz, İspanya ve Türkiye. Macaristan ve Türkiye dışındaki ülkeler, prosedürel nedenlerden ötürü şimdi onay sürecini gerçekleştirmedi. Bu ülkelerin eylül-ekim aylarında onay süreçlerini tamamlamaları bekleniyor. NATO’nun İsveç ve Finlandiya ile genişleme fikrine çok da sıcak bakmayan bunun Rusya’ya karşı provokatif bir adım olduğunu düşünen Macaristan Başbakanı Viktor Orban, onay sürecini ağırdan alıyor. Fakat diplomatik gözlemciler, Orban’ın son süreçte onay vereceğini kaydediyor.
Türkiye’de Meclis 1 Ekim’de açılacak. İsveç ve Finlandiya’nın onayı için öncelikle Dışişleri Bakanlığı’nın iştirak protokollerini Cumhurbaşkanlığı’na iletmesi, oradan TBMM’ye gönderilmesi gerekiyor. Hükümet, İsveç ve Finlandiya’dan kâfi adım görmemesi durumunda protokolleri Meclis’e göndermeyerek süreci istediği kadar uzatabilir. Türkiye’nin onay sürecinde en son ülke olma mümkünlüğü diplomatik etraflarda yapılan değerlendirmeler ortasında. (BBC Türkçe)