SEDASYON NEDİR?
Sedasyon, acı yahut rahatsızlığa neden olabilen tıbbi süreçlerden evvel hastalara uygulanan rahatlatıcı bir prosedürdür. Operasyon ve çeşitli tıbbi uygulamaların öncesinde hastalardaki korkunun azaltılması, beden tarafından istemsiz olarak verilen reaksiyonların önlenmesi ve teşebbüsler esnasında hissedilecek acının hafifletilmesini sağlayan sedasyon, çeşitli ilaçlar yardımıyla gerçekleştirilir.
Sedatif ilaçlar olarak isimlendirilen bu ilaçlardan uygun olanları hastaya ağız yahut damar yolundan verilebilir. Verilen ilaçların dozu, hastanın yaşına, sıhhat durumuna, operasyonun tipine ve müddetine nazaran değişkenlik gösterir. Bu nedenle ilaç çeşidi ve dozu, süreç öncesinde uzman şahıslar tarafından yapılacak kıymetlendirme sonucunda belirlenmelidir. Bazen tek bir sedasyon dozu bu türlü bir süreç için kâfi iken kimi durumlarda süreç sürecinde ek dozların verilmesine gereksinim duyulabilir. Bilhassa planlanandan daha uzun süren süreçler sırasında çarçabuk ek doz uygulaması yapılarak sedasyon mühleti uzatılabilir.
Sedasyonun en şiddetli hali genel anestezidir ve genel anestezi alan hastalarda şuur büsbütün kapalıdır. Bu durumda hasta teneffüs takviyesine muhtaçlık duyar ve kardiyovasküler işlevler bozulabilir. Genel anesteziden daha düşük bir oranda şuurun kapatıldığı sedasyonda şuur seviyesi, sedasyonun çeşidine nazaran değişmektedir.
SEDASYON ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Yapılacak tıbbi sürecin neden olacağı acı yahut rahatsızlık durumuna nazaran sedasyon farklı cinslere ayrılır. Sedasyonun şuur yatıştırma tesirinin şiddetine nazaran ilaç dozunun verilmesi ile belirlenen sedasyon tipleri şu halde sıralanabilir:
Minimal (Hafif) Sedasyon: Bedensel duyular üzerinde en az seviyede tesir oluşturan minimal sedasyon, bir tıp yatıştırıcıdır. Bilhassa dert, panik atak üzere durumların yatıştırılması ve rahat bir tıbbi sürecin geçirilmesi açısından tercih edilen hafif sedasyonda hasta kendini rahat ve uykulu hisseder. Diş tabibi korkusu, iğne korkusu üzere durumlarda yahut hafif rahatsızlığa neden olan tıbbi görüntüleme prosedürleri esnasında tercih edilebilir.
Orta Seviye Sedasyon: Şuurlu sedasyon yahut prosedürel sedasyon olarak da isimlendirilen orta seviye sedasyonda hasta, yarı şuurlu durumdadır. Kendi kendine soluk alabilme ve ikazlara cevap verebilme hali devam ederken hastanın acı, tasa ve rahatsızlık hisleri kıymetli ölçüde azalır.
Dissosiasyon: Dissosiasyon, orta derece sedasyonun bir düzey daha şiddetli halinde denir. Beynin yüksek merkezlerine duyusal ihtarların ulaşmasını engelleyen ilaçlardan yararlanılır. Bu sedasyon seviyesinde hasta etrafından kopmuş olsa da makul uyaranlara cevap verebilir.
Derin Sedasyon: Genel anesteziden evvelki sedasyon fazı olan derin sedasyonda hastanın şuuru neredeyse kapalıdır. Bu seviyede sedasyon verilen hastada sadece daima tekrarlanan şiddetli ve ağrılı ihtarlara karşı verilen emelli yansılar mevcuttur. Teneffüs konusunda hastalar yardıma gereksinim duyabilse de kardiyovasküler işlevler ekseriyetle bozulmaz.
Genel Anestezi: Sedasyonun en şiddetli hali olan genel anestezide şuur büsbütün kapalıdır ve hiçbir uyarana cevap alınamaz. Hasta teneffüs takviyesine muhtaçlık duyar ve kardiyovasküler işlevlerde bozulma kelam konusu olabilir.
SEDASYON KİMLERE UYGULANIR?
Sedasyon, tıbbi prosedürler sırasında çok yaygın olarak kullanılan uyutma tekniğidir. Uygulama sırasında verilen ilaçlara karşı alerjik tepkisi bulunmayan her türlü hastaya tıbbi süreç öncesinde sedasyon uygulanabilir.
Sedasyonun yaygın olarak tercih edildiği tıbbi süreçlerden kimileri şunlardır:
– Zihinsel yahut psikiyatrik hastalıkları olan, tıbbi süreçlere karşı direnç gösteren hastalara uygulanacak rutin tıbbi müdahaleler
– Korku, iğne korkusu, diş doktoru korkusu ve panik atak üzere sıkıntıları bulunan hastalara yapılması gereken işlemler
– Diş çekimi ve ağız sıhhatine ait birtakım rahatsızlık verici tedaviler
– Çocuklarda yahut yetişkinlerde mide bulantısı, kusma üzere yansılara yol açan diş hekimliği uygulamaları
– Endoskopi, bronkoskopi, kolonoskopi üzere işlemler
– Birtakım bilgisayarlı tomografi (BT) yahut manyetik rezonans (MR) uygulamaları
– Ayak yahut cilt üzere bölgeler üzerinde gerçekleştirilmesi gereken küçük cerrahi müdahaleler
– Biyopsiler
– Sünnet.
Genel anesteziye oranla çok daha inançlı ve kolay bir uyutma süreci olan sedasyonun riskleri ve yan etkileri de çok daha azdır. Kimi hastalarda sedasyon sonrasında halsizlik, reflekslerde azalma, tansiyon düşüklüğü, baş ağrısı, kısa periyodik hafıza meseleleri üzere durumlar yer alabilir. Bunlar her hastada görülmemekle birlikte çoklukla süreçten kısa mühlet sonra hafifleyerek kaybolan yan tesirlerdir.
Her tıbbi operasyon, bilhassa de ameliyatların büyük bir kısmı sedasyon ile gerçekleştirilmeye uygun değildir. Bu üzere durumlarda genel anestezi yahut lokal anestezi çeşitlerinden yararlanılır.