Bu sorunun cevabını bankacılar ve ekonomistler biliyor fakat bu yazı onlar için değil, halk için. Ortada işin içinde olmayanların akıl sır erdiremediği garip bir durum var zira: Türkiye Cumhuriyeti’nin yurtdışında sattığı Eurobond’ların faiziyle, Türk Lirası cinsinden devlet tahvillerinin faizi neredeyse aynı!
Eurobond, döviz cinsinden devlet tahvili demek. Türkiye’nin 5 yıllık Eurobond’unun faizi yüzde 9’un biraz altında. Yurtiçinde satılan 5 yıllık TL cinsinden devlet tahvilinin faizi ise yüzde 10’un biraz üzerinde. Yani Hazine, dolar cinsinden ve TL cinsinden aldığı borca üç aşağı beş üst birebir faizi veriyor. Nasıl oluyor bu?
Normal şartlarda TL borçlanmaya ödenen faizin, dolar cinsinden borçlanmaya ödenen faizden çok daha yüksek olması gerekir. Kolay bir nedenle: Amerika’daki enflasyon yüzde 7.7, Türkiye’de yüzde 85.5. Haydi şu andaki enflasyonu değil de, geleceğe dair beklentiyi dikkate alalım. Merkez Bankası’nın Piyasa İştirakçileri Anketi’ne nazaran işdünyası enflasyonun bir yıl sonra yüzde 37.7, iki yıl sonra yüzde 20 civarında olmasını bekliyor. (Bu anketin ne kadar sağlam olduğu, iştirakçilerin nasıl seçildiği başka tartışma konusu.) Bunun altında faizle borç vermek, borç veren için göz nazaran göre ziyan etmek manasına gelir.
İyi de birileri devlete yüzde 10-11’le TL borç veriyor olmalı ki, tahvil faizi bu düzeye indi. Hazine’nin sattığı tahvillere talep olmasa tahvil faizi yükselir. Resmi enflasyonun yüzde 85’in üzerinde olduğu Türkiye’de yüzde 10-11 faizli devlet tahvillerini almaya koşan kimler?
Cevap: Bankalar. Akıllarını peynir ekmekle mi yediler? Yanıt: Hayır, bu kadar düşük faizli tahvilleri almaktan memnun değiller. Bu rahatsızlıklarını perde ardında iktisat idaresine tabir ediyor, hatta “Böyle giderse sistemik risk doğar” uyarısı yapıyorlar. Korkmakta haklılar, zira yarın bir gün Merkez Bankası faizi artırsa ellerindeki düşük faizli tahvillerin pahası çok düşer. Ve büyük ziyan muharrirler. Nitekim de sistemik risk doğar. Yani bankalar enflasyonun çok altında faizli tahvilleri alarak aslında ateşle oynuyorlar.
Bankalar neden bile bile lades diyor? Zira iktidar o denli istiyor. Art geriye çıkarılan bildiriler, alınan kararlar, gönderilen yazılarla bankaların düşük faizli devlet tahvili alması zarurî kılındı. Büyük şirketlere çok mu kredi veriyorsun? Düşük faizli devlet tahvili alacaksın! Vatandaşa çok fazla muhtaçlık kredisi yahut konut kredisi mi veriyorsun? Düşük faizli devlet tahvili alacaksın! Ticari kredilere uyguladığın faiz oranı yüzde 29’un üzerinde mi? Düşük faizli devlet tahvili alacaksın! Yoksa? Ne demek yoksa? Londra-Frankfurt üzere global finans merkezi mi sandın burasını? Yoksa sonuçlarına katlanırsın!
Milyar dolarlık soru: İktidar bankaları neden düşük faizli devlet tahvili almaya zorluyor? El karşılık: Seçim için bol keseden yaptığı ve yapacağı harcamaları bankaların sırtından finanse ediyor.