COVID-19 salgınının hepimize halk sıhhatinin ve enfeksiyöz hastalıkların temel prensiplerini hatırlattığını söyleyen İncesu, “El yıkamak, maske takmak ve toplumsal arayı korumakla ilgili verilen iletiler, virüsün bir bireyden başkasına geçme mümkünlüğünü azaltarak yayılmasının durdurulmasına yardımcı oldu. Bununla birlikte, enfeksiyöz olmayan, daha yaygın olarak bilinen ismiyle bulaşıcı olmayan hastalıkların (BOH) yayılmasının durdurulması konusunda toplumsal farkındalığımızda hala önemli bir eksiklik bulunuyor” halinde konuştu.
BOH’ların dünya genelinde yaklaşık 15 milyon erken vefat de dahil olmak üzere ölümlerin yüzde 71’inin nedeni ve münasebetiyle tüm dünyada ölümlerin ve sakatlıkların en önemli sebebi olduğuna dikkat çeken İncesu şunları söyledi:
“BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR ÜZERİNE YİNE DÜŞÜNMENİN TAM ZAMANI”
Bu hastalıklar uzun devirli hastalıklar olma eğilimi gösterir ve genetik, fizyolojik yahut davranışsal faktörlerden yahut öteki nedenlerden kaynaklanır. Bu hastalıkların bir şahıstan başkasına bulaşmaması nedeniyle tespit edilmesi, önlenmesi ve tedavi edilmesi daha sıkıntı ve daha değerlidir.
Orta Doğu ve Afrika’daki önderlerin ve karar vericilerin, pandemi sonrasına yönelik sıhhat sistemleri hazırlık sürecinde oldukları şu devirde sıhhat bakım stratejilerinin bulaşıcı olmayan hastalıklara ne biçimde yaklaştığı üzerine tekrar düşünmenin tam vaktidir.
“BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLARLA İLGİLİ BİLDİRİLER DAHA GÜZEL VERİLMELİ”
Öncelikle, BOH’ların nasıl önleneceği ve tespit edileceği konusunda iletileri daha düzgün verebilmek hayli faydalı olabilir. Bu bildirilerin çeşitli kanallar üzerinden verilmesi ve müdahalelerin tekrar değerli lakin daha az tesirli olduğu yaşlılara odaklanmaktan çok nüfusun tüm kesitlerine hitap etmesi de kıymetlidir. Toplumsal medya da ulusal, bölgesel ve hatta küresel seviyede aktüel, gayeye yönelik bildiriler verme imkânı sağlamasıyla bu hususta kıymetli bir rol oynayabilir.
“SAĞLIK SİSTEMLERİ BU HASTALIKLARI DAHA ÂLÂ ELE ALACAK BİÇİMDE DEĞİŞTİRİLMELİ”
İkinci olarak, sıhhat sistemlerinin birinci basamak sıhhat hizmetleri seviyesinde BOH’ları daha âlâ ele alacak formda değiştirilmesi daha fazla hastaya bakım hizmetine ulaşma imkânı verir, hastalıkların daha erken evrelerde tespit edilmesini sağlar ve hastaların kronik hastalıkla ilgili olabilecek felaket boyutundaki sıhhat bakım masraflarından kaçınmasına yardımcı olabilir.
Bu durum bilhassa, BOH’ların çoğunlukla büyük kentlerde bulunan üçüncü basamak sıhhat kuruluşlarında tedavi edildiği pek çok Afrika ülkesini ilgilendirmektedir. Bu ülkelerde kırsal kesimde yaşayan ve düşük gelir seviyesindeki birçok hastanın yalnızca bölge hastanelerine ve mahallî sıhhat merkezlerine kolay ulaşım imkânı bulunmaktadır.
“KAMU, ÖZEL VE KÂR EMELİ GÜTMEYEN TÜM KESİTLER BİRLİKTE GAYRET ETMELİ”
Son olarak, BOH’lar ile çaba tedbirleri kamu, özel ve kâr hedefi gütmeyen kısımlar bir ortaya getirildiğinde ve sıhhat çalışanları yapılanmanın önüne ve merkezine konulduğunda daha güçlü tesire sahiptir. Orta Doğu ve Afrika’daki pek çok hükümet, pandemi öncesinde dahi sıhhat sistemlerine kâfi kaynak yatırımı yapma gayreti içindeydiler, son iki buçuk yıl durumu daha da hassas hale getirmiştir.
Sektörler ortası çalışma bu baskının biraz olsun hafifletilmesine yardımcı olabilir ve hastalara ve hükümetlerin bütçelerine yarar sağlayacak yenilikçi, daha maliyet faal sıhhat hizmeti sunum sistemlerini beraberinde getirebilir. BOH Birliği (NCD Alliance), düşük ve orta gelirli ülkelerde BOH’lar ile uğraşta harcanan her 1 dolar için 19 dolar geri dönüş olacağını öngörmektedir ki bu da 2030 yılına kadar 2,7 trilyon dolarlık küresel yarara tekabül etmektedir.
“TÜM PAYDAŞLARIN SÜRATLE ORTAK AKSİYONA GEÇMESİNE GEREKSİNİMİMİZ VAR”
Türkiye’de, İstanbul’da kanser tedavisi gören hastaların, onkoloji hastalarının ve ailelerinin konutları ile hastaneler ortasında fiyatsız olarak taşınması suretiyle tedaviye erişimlerinin devam etmesini sağlamak hedefiyle COVID-19 salgını sırasında Onko-Van projesi başlatılmıştır. Yedi lokal hasta örgütü ve ilaç firmalarıyla yapılan iş birliği ile 150’den fazla hastaya hizmet verilmiş, toplamda 100.000 km seyahat yapılmıştır. Bu örnekteki üzere programlar gözle görülür bir tesir yaratmaktadır lakin Orta Doğu, Afrika ve ötesindeki BOH yükü üzerine eğilmek için sıhhat hizmetleri ekosistemi içerisindeki tüm paydaşların süratle ortak aksiyona geçmesine gereksinim var.
Ancak ondan sonra insanların, toplumların ve gezegenimizin – şimdiki ve bundan sonraki kuşaklar için – faydasına olacak sürdürülebilir sıhhat sistemleri kurabilir ve eşit erişimi temin edebiliriz. Bu nedenle geçtiğimiz günlerde gerçekleşen Küresel BOH Hareketi Haftası kapsamında, bu hastalıkları pandemi sonrasında sıhhat hizmetlerinin merkezine koymaları için tüm ülkelerdeki ve dallardaki başkanların birlikte çalışmalarının değerli olduğuna inanıyorum. Bu istikametteki kararlılığımızı birlikte bir defa daha göstermenin gerekli olduğunu düşünüyorum.”