İsviçre’nin, Senegal’den gül ağacı kaçıran Buzaianu hakkında 17 Haziran’da isimli süreç başlatması, Batı Afrika’da müdafaa altında olan gül ağacı kaçakçılığının boyutlarını gözler önüne serdi.
Buzaianu ile periyodun Gambiya Devlet Lideri Yahya Jammeh’in, 2014-2017 periyodunda Senegal’den 315 bin ton gül ağacını Gambiya üzerinden Çin’e kaçak yollarla ihraç ettiğini ortaya çıkaran sivil toplum örgütü TRIAL, soruşturmanın hem etrafın korunması hem de milletlerarası ceza hukuku kapsamında çok değerli olduğunu belirtti.
AA muhabirine açıklamalarda bulunan TRIAL’in hukuk danışmanı Benoit Meystre, Senegal’den kaçırılan gül ağaçlarının ayrılıkçı küme Casamance Demokratik Güçleri Hareketi’nin (MFDC) faaliyet gösterdiği Casamance’den getirildiğini anımsattı.
Meystre, hem Cenevre Mukavelesi hem de İsviçre hukuku kapsamında “çatışma bölgelerinde müdafaa altında olan doğal kaynakların sömürülmesinin” savaş kabahati kapsamında değerlendirildiğini kaydetti.
Buzaianu’nun şu an nerede olduğunun bilinmediğine dikkati çeken Meystre, İsviçre makamlarının Buzaianu’yu tabire çağıracağı umudunu lisana getirdi.
Meystre, milletlerarası kabahatlerin cezasız kalmasıyla çaba eden TRIAL’in, gül ağacı kaçakçılığının nasıl ortaya çıkarıldığını ise şöyle açıkladı:
“Yahya Jammeh 2017’de devrildikten kısa müddet sonra TRIAL, Gambiya’da saha çalışmalarına başladı. 2017’de bölgeye gerçekleştirilen sayısız ziyaret sonucunda Jammeh ile Buzaianu’nun, ‘Westwood’ isimli şirket aracılığıyla on yıllardır çatışmaların yaşandığı Senegal’in Casamance bölgesinin doğal kaynaklarını kaçırdığı anlaşıldı.”
TRIAL, 2019’da Buzaianu hakkında, “çatışma bölgesinden müdafaa altında bir cinsin ihracatını yaparak savaş cürmü işlediği” suçlamasıyla İsviçre’de 2019’da şikayette bulundu.
İsviçre tarafı ise 3 yıl boyunca şikayete ait rastgele bir yasal adım atmadı.
ÇİN, BATI AFRİKA’NIN GÜL AĞACINDAN MİLYON DOLARLAR KAZANIYOR
Gül ağacı, Çin’de lüks ve klâsik mobilya üretiminde kullanılıyor.
Çin, başta kendisi ve komşularının gül ağacı kaynaklarını tükettiği için son 10 yılda en çok Batı Afrika’dan gül ağacı alıyor.
Gül ağacı, Kuşağı Tehlike Altındaki Tiplerin Ticaretine Ait Kontrat (CITES) kapsamında 2017’den beri müdafaa altında olsa da Çin pazarını beslemek için o tarihten bu yana Batı Afrika’da piyasa kıymeti 2 milyar dolara ulaşan 6,5 milyon gül ağacı kesildiği iddia ediliyor.
Çin pazarında gül ağacından yapılma küçük bir sehpanın fiyatı binlerce dolardan başlıyor, el işçiliğine nazaran milyon dolarlara kadar çıkabiliyor.
Gül ağacı, Çin’de o kadar tanınan ki dünyada gül ağacı talebinin yüzde 90’ı bu ülkeden gerçekleşiyor.
MALİ’DEN 220 MİLYON DOLARLIK GÜL AĞACI İHRACATI
Doğada mordan koyu kırmızıya kadar değişen renklerde bulunan gül ağacı kerestesi, dünyanın en pahalı ve kaliteli kerestelerinden biri kabul ediliyor.
Çin, yasal boşluklardan faydalanmak ismine Batı Afrika’daki gül ağacı ithalatı için son yıllarda ya çatışma bölgelerini ya da iç karışıklığın yaşandığı ülkeleri tercih ediyor.
Merkezi İngiltere’de bulunan Etraf Araştırma Ajansı (EIA), Mayıs 2022’de yayımladığı raporda, Çin’in Mali’den 2017-2022 devrinde piyasa bedeli 220 milyon dolar olan 500 bin gül ağacı ihraç ettiğini ortaya koydu.
FİLDİŞLERİ GÜL AĞACI KERESTELERİNE GİZLENİYOR
Mali’nin, 2020’deki darbe sonrası Çin’in en büyük gül ağacı tedarikçilerinden biri haline geldiğine dikkat çekilen raporda, Mali’deki gül ağacı ormanlarının yok olma basamağına geldiği kaydedildi.
EIA raporunda, Mali’de gül ağacı kaçakçılığının tıpkı vakitte fildişi kaçakçılığını da kolaylaştırdığı vurgulandı.
Buna nazaran Mali’de jenerasyonu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya Gourma çöl fillerinin dişleri de gül ağacı kerestelerinin içine ya da ortasına gizlenerek Çin’e kaçırılıyor.
16 AFRİKA ÜLKESİNDE GÜL AĞACI TİCARETİ İKİNCİ EMRE KADAR YASAKLANDI
CITES, Batı Afrika’da gül ağacı sayısının giderek azalması nedeniyle, 8 Haziran’da aldığı kararla, Benin, Burkina Faso, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Fildişi Kıyısı, Gambiya, Gana, Gine, Gine Bissau, Mali, Nijer, Nijerya, Senegal, Sierra Leone ve Togo’da gül ağacı ticaretini ikinci bir emre kadar yasaklamıştı.
Söz konusu ülkelerde gül ağacı CITES tarafından 2017’de müdafaa altına alınmış ve hükümetlerden gül ağacı ticaretinin sıkı denetlenmesi talep edilmişti.
Denetim ve yaptırım eksikliği nedeniyle CITES’in 2017’deki muhafaza kararı, kelam konusu ülkelerdeki yasa dışı gül ağacı ticaretini durdurmaya yetmemişti.
Senegal, Nijerya ve Gana üzere ülkeler, son yıllarda gül ağacı ihracatını yasaklasa da yeniden de yasa dışı ticaretin büsbütün önüne geçemiyor.