T24’ten Cansu Çamlıbel, Yeşil Sol Parti’nin Diyarbakır milletvekili adayı gazeteci Cengiz Çandar ile kapsamlı bir röportaj yaptı. Aldığı politik tavırlar nedeniyle sık sık tenkit oklarının maksadı olan Çandar, röportajda AK Parti’nin birinci periyodunda Tayyip Erdoğan’la olan bağı, ‘Yetmez lakin evet’ tavrı, Turgut Özal, Bülent Ecevit üzere siyasetçilerle olan bağını gazetecilikle nasıl bağdaştırdığı, Fetullah Gülen ve 15 Temmuz darbe teşebbüsüne dair görüşlerini anlattı. AK Parti’yi kendilerinin değil ulusalcıların yasallaştırdığını ileri süren Çandar, ortadan geçen vakitte İslam ile demokrasinin bir ortada olmaması gerektiği görüşüne vardığını da anlatırken “Dolayısıyla benim açımdan hüzünlü bir durum zira yıllarca İslam ile demokrasinin olabilirliği üzerine baş yormuş, buna güç harcamış biriyim. Olmadı, olmayacak ve olmamalı” tabirini kullandı.
Çandar, Tayyip Erdoğan’la tahlil süreci devrinde bir tek kere uzun bir görüşme yaptığını ve onda da Kürt meselesinin tahliline dair görüşlerini aktardığını belirtirken Çamlıbel’in sorularını şöyle yanıtladı:
– Sizin ömrünüzü benim kadar dikkatli takip etmeyenler için hatırlatmak isterim neden siyasetle içli dışlı olduğunuz vurgusuyla başladım söyleşiye. Siz ortalama bir siyasi gazetecinin çok ötesinde bir boyutta siyasetin içinde oldunuz geçmişte. Sizden akıl aldığını bildiğimiz iki siyasetçi üzerinden sorularım var; Turgut Özal ve Recep Tayyip Erdoğan.
Erdoğan’ın benden akıl aldığı bir durum olmadı hiç. Görüştük lakin akıl aldığını söyleyemem. Bir tek Mezopotamya Ekspresi kitabıma koyduğum bir görüşme var. O görüşmenin fotoğrafı da vardır kitapta, zati Erdoğan’la tek fotoğrafım odur. Akıl vermekse işte o görüşmedir, onun dışında bu kategoriye girecek öteki bir görüşmem yok. O görüşmenin tarih 2005’dir. Diyarbakır’a gittiği o “Kürt sorunu vardır” dediği ve devlet ismine özür dilediği o seyahatten sonra bir daha o mevzuya değinmez oldu. Akif Beki o vakit sözcüsüydü, ona başbakanla konuşma muhtaçlığı duyduğumu söyledim. “Ben bu Kürt alemini uygun bilirim. Mesut Yılmaz Türkiye’nin AB yolu Diyarbakır’dan geçer demiş. Turgut Özal adımlar atmış, gerisi gelmemiş. Tayyip Erdoğan orijinal bir heyecan yarattı. Bunun ardı gelmezse bu Kürtlere büyük bir hayal kırıklığı ile geri dönüyor ve çok acı sonuçlarla geri dönüyor” dedim. O da bu mevzuları lisana getirmek istediğim sohbet için uzun bir seyahate davet etti beni. Kuveyt, Yemen ve Londra’yı kapsayan bir seyahatti. Nihayet Londra’dan Ankara’ya dönüş yolunda baş başa oturabildik. Yanıma merhum Adnan Kahveci’nin Turgut Özal’a vermem için yazdığı bir raporu da almıştım Erdoğan’a vermek için.
– Adnan Kahveci’nin size verdiği fakat sizin Özal’a vermeyi unuttuğunuz o meşhur rapor. Mezopotamya Ekspresi’nde yazmıştınız bunu.
Evet gerçekten unuttum. Mesken taşınırken buldum onu. Bulduğumda ikisi de yaşamıyordu. Üzerinden artık çok yıllar geçmiş olmasına karşın onu Tayyip Erdoğan’a götürdüm. “Karadenizli hemşeriniz, Türkiye’nin gördüğü en düzgün adamlardan biridir Kahveci. Bunu o hazırlamıştı” diyerek verdim. O görüşmedir akıl vermekse. “Sayın Başbakan bu aleme beğenilen geldiniz ancak ardını getirmezseniz çok berbat sonuçlarla geri dönebilir” dedim. Orada tarihi bir laf etti bana; “Kürt sorunu diyerek ben yanlış yaptım aslında, o denli dememeliydim” dedi. Bu görüşme dışında aklı verme tabirini karşılayan hiçbir görüşmem yoktur.
2001’DE AK PARTİ’DEN TEKLİF GELSE KABUL EDEBİLİRDİM
Cengiz Çandar, AK Parti’nin birinci kurulduğu periyotta kuruculuk teklifi gelse kabul edebileceğini de şöyle anlattı:
– AKP’den 2001’de teklif gelseydi kurucuları ortasında olmayı kabul eder miydiniz?
Samimi bir şey söyleyeyim mi? Edebilirdim. Ederdim diyecek kadar net değil başım, ancak edebilirdim. Zira ben oldum muhtemel bir itiraz adamı oldum. Neyse o günün rejimi, ona itiraz eden oldum. O periyottaki AKP, 28 Şubat süreci sonu ortaya çıkan bir parti olacaktı. Ben 28 Şubat’ta Mehmet Ali Birand ile birlikte andıç yemiş bir 28 Şubatzede olarak, İslam ile ve Müslümanlarla kesinlikle bir mutabakat vakti bulunması gerektiğini savunmuş biri olarak, onların ayrımcılığa uğramasına zati itiraz eden bir demokrat olarak edebilirdim teklifi tahminen de.
– Hazır yeri gelmişken sorayım; devrimci solda siyasete başlamış birisi olarak geldiğiniz noktada kendinizi politik olarak nerede tanımlıyorsunuz?
Berlin Duvarı sonrası kendime biçtiğim bir etiket bu; özgürlükçü demokrat. İngilizce olarak “libertarian democrat” diye tanımlarım. O gün kuruluşunda o denli bir kimlikle bulunabilirliğimi düşünürdüm. Ha bu ortada söyleyeyim 2002 seçimlerinde AKP’ye oy vermedim.
– Hiç oy verdiniz mi AKP’ye?
Verdim, bir kez. 2007 seçimlerinde.
‘İSLAMCILAR DEMOKRAT OLAMAZ ÖNYARGISI O DEVİR TEST EDİLMEMİŞTİ’
Cengiz Çandar İslam ile demokrasi ortasındaki ilgiye dair sorulara şu karşılıkları verdi:
Burayı biraz netleştirelim, yani tenkidin ne olduğunu. Siyasal İslamcıların demokrasi getirmesine yönelik yüksek beklentiniz burada konu bahis olan. “Siyasal İslamcıdan demokrat aslında çıkmazdı” biçimindeki kanaatin yaşananlardan sonra bugün düzgünce güçlenmiş olması da sizi maksat tahtasında bırakıyor.
O sırada bunu bilmiyoruz ancak. Hiçbir yerde olmadığına dair çok fazla örnek de yoktu o devirde. Türkiye’dekiler Humeyni’nin Şii doktrinine dahil değillerdi. Ben o denli görmedim lakin halbuki Müslüman Kardeşler ile iltisaklı imişler. Müslüman Kardeşler de Mısır’ın yasal siyaset dışına itilmiş mağdur bir akımı, seçime girse kazacak. Gerçekten bir vakit aralığında kazandılar. Ancak iktidarda kalsalar anti-demokratik uygulamalarda bulunup bulunmayacaklarını bilmiyoruz.
Bize bu eleştiriyi getirenler bir önyargı ile “Müslümandan demokrat olmaz” diyor. E Malezya’da nasıl oluyor. Enver İbrahim nasıl bir siyasetçi?
O devir bu Türkiye’de denenmemiş bir şeydi. Türkiye bir tarafıyla batılı, kurumları olan, demokrasinin yeterli makus 1876’da 1908’de ve en değerlisi 1946 sonrasında kurumlaşarak kökleştiği bir ülke olarak denemeye kıymet bir ülkeydi. Artık geldiğimiz noktadan geriye bakarak; “İşte gördünüz mü, biz haklı çıktık” diyenlere şunu sormak isterim: Sen bunu görerek mi haklı çıktın? “İslamcılar demokrat olamaz” önyargısı, o devir laboratuvarda test edilmemiş bir denklem.
Türkiye artık 20 senede bunun bir versiyonunu test etti. İktidarın görünen yüzü AKP ve AKP’nin birinci periyodunda bu partinin iktidarda kalabilmesi için devlet içinde biriktirdiği cephaneyi Erdoğan’ın ardına yığan ve bu süreci birtakım geçersiz senaryolar üzerinden kurgulanmış yargı süreçleriyle tahkim eden bir cemaat eliyle yaşadık. Siz diyorsunuz ki “Test edilmesi gerekiyordu ki anlayalım oluyor mu olmuyor mu?” Hakikat mu özetliyorum söylediğiniz şeyi?
2001, 2002, 2003 yılında AKP’ye makus gözle bakmazken ve bu partinin iktidarının Türkiye’ye aşikâr adımları attırabileceğini düşünürken o dönemki bilgilerimiz, dünyadaki ölçüler ben ve benim üzere kim düşünmüşse bizim davranışlarımızı anlaşılabilir kılabilir. Onu demek istiyorum. Bugünden oraya bakmak hakikat bir ölçü değil.
Peki bugünden geriye bakarak tekrar sorayım o halde. Türkiye’de AKP’nin iktidarı ve oldukça bir müddet Fethullahçılar eliyle desteklenen siyasal İslam denemesinin neresi ve neden çöktü size nazaran? Fethullah Gülen ve takipçilerinin şiddete başvurması mesela siyasal İslam deneyimi açısından ne söylüyor bize?
Birincisi 15 Temmuz’un ne olduğu konusunda daha yolun başında bile değiliz. 15 Temmuz’dan bu yana bu ülkeye ve dünyaya anlatılan olayın sahiden o olay olup olmadığından ben emin değilim. 15 Temmuz’un ne olduğunun daha deşilmesi gerekiyor. Hasebiyle da 15 Temmuz’un ürettiği telaffuzlarla konuşmayı sevmiyorum. Gülen cemaati 15 Temmuz’da tankla topla meclise saldırarak, bu kadar insan öldürerek insanların İslam’dan uzaklaşmasına yol açtı biçiminde bir tez konuşulacaksa evvel şu konuşulmalı. 15 Temmuz nitekim bize söylenen şey miydi evvel onu bir tartışalım.
15 Temmuz’u Fethullahçıların yapmadığını mı düşünüyorsunuz?
Onlardan kimilerinin da içinde olduğu daha karmaşık bir olay.
İma ettiğiniz şey nedir?
15 Temmuz mevcut rejimin bilgisi dahilinde denetimli olarak Gülencilerin de dahil olduğu bir olay. KHK’lı on binlerce kişi var bu ülkede, hayatları karartıldı. Bu insanların hepsi darbeci mi artık? Darbeden haberdarlar mıydı ya da sorulsa onaylayacaklar mıydı bunu? Hiç emin değilim. Çok büyük bir kitle mağdur. Çok kollu budaklı bir iş bu. Ancak benim için bundan daha kıymetlisi insanların İslam’dan uzaklaşmasında AKP iktidarı kadar tesiri yok Gülen kümesinin. İnsanların Türkiye’de İslam’dan uzaklaşmasında başrol oynayan AKP hükümeti.
Şimdi bu tespitiniz nedeniyle tekrar Gülenci yaftası yiyeceksiniz. Aslında milletvekili adaylığınız açıklandığından beri yıllar evvel bir TV programında Gülen’i takdim ettiğiniz kısa görüntü toplumsal medyada dönüp duruyor.
Türkiye’de dünyada görülmemiş bir şey cereyan etti. Gülen cemaati 15 Temmuz öncesinde siyasal İslamcı mı? Evet, siyasal İslamcı. Şiddet yanlısı mı? Yok, ölçülü İslam. Pekala AKP neye giriyor? O da ölçülü İslamcı. Gerçi kendilerine “muhafazakâr demokrat” dediler. Lakin bütün kurucu takımları Ulusal Görüş hareketinden gelme. Yani Türkiye’deki siyasal İslam’ın örgütsel art planından devam eden beşerler.
Bunlar IŞİD mi, El Kural mi, Selefi mi, cihadi mi? Yoo! E nedir?
Ilımlı İslam’ın iki kıymetli ögesi ve ikisi de Sünni, ikisi de Hanefi. Biri seçim yoluyla iktidara geliyor, öbürü eğitim kurumları yoluyla toplumun içerden dönüştürülmesine çalışıyor, şiddet falan ortada yok. İki ölçülü İslam ögesi ortasında kan gövdeyi götürüyor. Ülkenin cumhurbaşkanı bunların dünyadaki okullarını kapattırmak için Türkiye’nin diplomatik gücünü kullanıyor. Ortadaki nefret inanılmaz durumda, giderilemeyecek muazzam bir kan davası var. Bu ölçülü İslam’ın sonu. Bırakalım siyasal İslam’ı, ölçülü İslam’ın sonu geldiğimiz nokta. Natürel onunla birlikte İslam’ın siyasetteki varlık münasebetinin iptali kelam konusu. İslam ismine siyaset – en azından Türkiye’de- yapılamaz ve yapılmamalıdır.
‘OLMADI, OLMAYACAK, OLMAMALI’
Cumhurbaşkanı Erdoğan hâlâ bunu deniyor ancak. 14 Mayıs “Seccadeye ayakkabıyla bastılar” çeşidinde bir propaganda ile gidiyor yeniden.
İslam dışı her şeyi yaptı. Bir sefer Türkiye’deki seçiminin ismi zulüm rejimi. Hakikaten Müslümanlığın bir sürü akidesini benimsiyorsanız İslami bir zulüm rejimi olmaması gerekirdi, lakin var. Münasebetiyle benim açımdan dokunaklı bir durum zira yıllarca İslam ile demokrasinin olabilirliği üzerine baş yormuş, buna güç harcamış biriyim. Olmadı, olmayacak ve olmamalı.
RÖPORTAJIN TAMAMI