Çanakkale Savaşları’nın üzerinden 108 yıl geçmesine karşın savaşa ilişkin izler, gün yüzüne çıkıyor.
Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi (AÇASAM) Müdürü Dr. Öğretim Üyesi Barış Borlat ile Askeri Tarih Uzmanı Ömer Arslan, yüksek lisans tezi çalışmaları sırasında 1000 arşiv evrak inceledi.
Çalışmalar sonucunda bugüne kadar kayıp olan, Çanakkale Savaşları’nın en kritik kıymete sahip bölgelerinden Conkbayırı’nda süngü atağı sırasında şehit olan askerlerin kayıp şehitliği bulundu.
Çanakkale Savaşları’nın yaşandığı alandaki şehitliklerin bulunmasıyla ilgili en kıymetli kaynağın Şevki Paşa haritası olduğunu söyleyen Dr. Öğretim Üyesi Barış Borlat, şunları söyledi:
“1916 yılında bölgeye gelen Şevki Paşa, Çanakkale Muharebesi alanını tahkimat gayesiyle harita haline dönüştürmüş, 43 pafta içerisindeki kıymetli kısımlardan birini ise şehitlik alanları oluşturmaktaydı. Lakin bir müddet sonra askeri arşivde yapmış olduğumuz çalışmalar bize şunu gösterdi. Muharebe alanı içerisinde yalnızca Şevki Paşa haritası içerisindeki şehitlik alanlarının kâfi olmadığını ya da bir kısmının bunların içerisinde olmadığını fark ettik. Bu maksatla yapmış olduğumuz çalışmalar esnasında bilhassa askeri dokümanlarda ve devrin krokilerinde şehitlik alanlarının Şevki Paşa haritasından bağımsız olarak da var olduğunu fark ettik.
Bu kapsamda yapmış olduğumuz çalışmalar esnasında muharebe alanında bugüne kadar aslında yerini bilmediğimiz birçok şehitlik alanının da tespitini yapmaya başladık. En son yapmış olduğumuz çalışma aslında bir yüksek lisans tezi esnasında fark etmiş olduğumuz, bir askeri krokiden hareketle ortaya çıkan ve bugüne kadar da aslında hiçbirimizin yerini bilmediği, neredeyse her gün önünden yüzlerce ziyaretinin geçmiş olduğu bir şehitlik bölgesi olduğunu söyleyebiliriz.”
CONKBAYIRI MUHAREBESİNE İLİŞKİN ŞEHİTLİĞİMİZ YOKTU
Conkbayırı bölgesinde yabancı mezarlıkların da olduğunu söyleyen Dr. Borlat, “Ancak bu saha içerisinde gerçekleşen 10 Ağustos tarihindeki Conkbayırı Muharebesi’ne ilişkin rastgele bir şehitliğimiz bugüne kadar en azından bizim bildiğimiz yoktu, ta ki yapmış olduğumuz yüksek lisans tezi esnasındaki çalışmaya kadar. 10 Ağustos tarihi her ne kadar tarihi açıdan bugüne kadar kıymetli anlardan birisiyse, bu yapılan çalışma sırasında fark edilen, en azından öğrendiğimiz şehitlik bölgesi de birebir halde bugüne kadar bizlerin yerini bilmediği, lakin bugün öğrendiğimiz kıymetli bir alanı teşkil ettiğini söyleyebiliriz. Artık şunu gönül rahatlığıyla ekleyebiliriz ki; Conkbayırı Muharebesi’nin şehitleri, defin bölgeleri de günümüze ulaşmıştır ve artık bundan sonra ihya edilmeyi beklemektedir” dedi.
“TARİHİ ALAN BAŞKANLIĞIMIZA BU TESPİTİMİZİ BİLDİRDİK”
Bölgede vazife yapan 28’inci Alay’ın harp raporlarını taradıkları sırada bir kroki tespit ettiklerini de belirten Arslan, “Bu krokide 28’inci Alay’ın şehit oldukları yeri gösteriyordu ve burada bir şehitlik tanzim edilmiş. Krokide ’28’inci Alay Meşhedi’ yazıyor. Bunu bugünkü hava imajı üzerine oturttuğumuzda tam yerini tespit ettik. Daha sonra Barış Hocamız ile birlikte arazi etüt çalışması yaptık. Bu tespit ettiğimiz yerde birçok şehidimize ilişkin kafatası, kemik modülleri mezarlık formunda taş yığınları ve şahideler gördük. Münasebetiyle buranın bir şehitlik olduğu kanısına vardık. Tıpkı vakitte Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı’na da bir müracaatla bu tespitimizi bildirdik. Kendileri de bunu değerlendirip, şehitlik olarak tescilini ve ihyası çalışmalarını yürütecekler` diye konuştu.