Türk-İş’in Kasım ayı ‘Açlık ve Yoksulluk Sınırı’ sonuçları açıklandı.
Mutfak enflasyonu Kasım’da %4,87 arttı, yoksulluk hududu 25 bin TL’yi aştı.
Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken minimum harcama fiyatındaki artış Kasım ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 4,87 oranında gerçekleşti.
Buna nazaran, fiyatlarda on bir aylık değişim oranı yüzde 90,02, son on iki ay prestijiyle artış oranı ise yüzde 137,38 olarak hesaplandı.
Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenebilmesi için yapması gereken ?
-
Aylık besin harcaması meblağı (açlık sınırı) 7.425,23 TL’den 7.786,85 TL’ye,
-
Gıda harcaması ile giysi, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sıhhat ve gibisi muhtaçlıklar için yapılması zarurî başka aylık harcamalarının toplam meblağı (yoksulluk sınırı) 24.186,42 TL’den 25.364,35 TL’ye,
-
Bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ ise aylık 10.171,17TL’ye yükseldi.
Türk-İş açıklamasında, 4 kişilik bir ailenin yalnızca mutfak harcaması için yapması gereken mecburî harcama meblağı geçen aya nazaran 361 lira artış gösterdi.
Yılbaşına nazaran bu meblağ 3.689 liraya ulaştı.
Gıda yanı sıra halkın belini büken kira, ısınma, elektrik, su, ulaşım, vb. zarurî harcamalar da dikkate alındığında haneye girmesi gereken gelir düzeyine dikkat çekildi.
İçinde bulunulan geçim kaidelerini dikkate almadan, aşınmış fiyat gelirlerini resmi enflasyon oranında ve kısmen biraz üzerinde artırmak mevcut yoksulluğun devamı olduğu belirtildi.
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) tanımladığı “insan onuruna yaraşır” bir fiyat geliri düzeyi belirlemenin öncelik olduğu belirtilirken, enflasyona karşı korunması ve refah hissesi eklenmesi gereken gelir seviyesi belirlenen bir fiyatın kabul edilmesi gerektiği de açıklandı.
TÜRK-İŞ hesaplamasında temel alınan ve direkt piyasadan derlenen fiyatlara nazaran, besin eserlerinde Kasım 2022 itibariyle gözlemlenen değişimde süt, yoğurt, peynir kümesinde tüm eserlerin fiyatları yükseldi.
Fiyatların yükselmesindeki en değerli sebep ise arz eksikliği. Resmi datalarla ticari süt işletmeleri tarafından toplanan inek sütü ölçüsü, 2022 Eylül ayında bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran %4,4 ve Ocak-Eylül devrinde ise bir evvelki yılın birebir devrine nazaran %2,7 azaldı. Bu azalmanın en değerli nedeni ise süt alım fiyatının 8,5 TL’den üste çıkarılmamasıdır. Fakat özgür piyasada marketler, kesilen inekler ve ziyan ettiklerinden ötürü üretimden çekilen aileler hasebiyle mevcut sütleri 10 TL ve üstünden almaya başladı. Tekrar bir hayvanın yetişip süt vermesi en az 1 yılı buluyor. Düşük tutulan resmi çiğ süt fiyatları sebebiyle daha çok üreticinin üretimden çekilmesi süt, süt eserlerinin büyük oranda ithalatını gerektirebilir ve bu durum orta-uzun vadede çok daha değerli olmalarına neden olabilir. Market markalı ucuz sütlerin fiyatı 15,5 TL’ye yükselirken genelde ortalama litre fiyatı bir ayda %8 artarak birinci sefer 20 TL’yi aştı. Kasım ayında peynir %12, yoğurt %5 fiyat artışı yaşadı.
Et, tavuk, balık, yumurta, kuru baklagiller, yağlı tohum eserlerinin bulunduğu kümede genel bir yükseliş görüldü.
Dana kıyma 139 TL, kuşbaşı 147 TL’ye yükseldi. Kuzu eti %6 zamlandı. Tavuk eti fiyatı ise %7 geriledi. Kış mevsimine girerken balık arzı artışı nedeniyle ortalama balık fiyatları düştü. Bir ayda kuru fasulye %6, yeşil mercimek %8, nohut %10 zamlandı. Kırmızı mercimek fiyatı da aşağı taraflı seyir izledi. Yumurta fiyatı bu ay sabit kaldı.
Ekmek ve tahıllar kümesinde aylık düzeyde pirinç %8, bulgur %5 oranında zamlandı. Makarnanın fiyatı düştü. Un ve irmik fiyatları yükseldi.
Ekmek fiyatı -şimdilik- tıpkı kaldı. Lakin 200 gram ekmeğin 5 lira olması istikametinde talep kelam konusu… Bilindiği üzere ekmek bilhassa fakir kısımların besin tüketiminde başta geliyor ve buradaki fiyat artışı mutfak harcamasını direkt etkiliyor.
Taze sebze-meyve kümesinde, semt pazarlarında yeşil soğan, kıvırcık üzere salata yeşilliklerinin fiyatları artarken pırasa, ıspanak üzere yeşil yapraklı sebzelerin fiyatları düştü.
Türk mutfağının değerli kesimlerinden olan patates %25 artırımla bu ay ortalama 12,5 TL’den tezgâhlarda bulundu. Kış sebzelerinden brokoli, karnabahar, yeşil lahana, limon fiyatları düşerken domates, salatalık, biber üzere sera sebzelerinin fiyatları arttı. Domates ortalama 17 TL, salatalık ortalama 20 TL’den satıldı. Yaz meyvelerine veda ederken kış meyvelerinden ayva 12 TL, mandalina 16 TL, portakal 11 TL, greyfurt 10 TL’den satıldı. Muz ve hurma fiyatları geriledi. Ortalama zerzevat kg fiyatı 16,78 TL, ortalama meyve kg fiyatı 13,04 TL oldu. Hesaplamada 18’i zerzevat ve 10’u meyve olmak üzere toplam 28 eserdeki fiyat değişimi dikkate alındı. Ortalama meyve-sebze kg fiyatı bu ay 15,68 TL olarak tespit edildi.
Temel yağ eserlerinin bulunduğu kümede, ayçiçek yağının fiyatı kimi marketlerde uygulanan promosyonun tesiriyle biraz geriledi.
Bir ayda zeytinyağı %7, tereyağı %9 zamlandı. Margarin fiyatları da arttı. Tereyağındaki bu yüksek artırımın sebeplerinin başında süt üretiminin azalması bulunmaktadır.
Ihlamur ve bal fiyatı sabit kaldı. Reçel fiyatı arttı. Bu ayın en çok zamlanan eseri %31 ile siyah zeytin oldu.
Baharatlar, %6, yeşil zeytin %8, şeker %6 zamlandı. Bu ay fiyatı en çok düşen eser %15 ile pekmez oldu. Salça ve çay fiyatı geriledi. Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nin uyumunda yapılan 2022-2023 dönemi yıllık toplam eser (rekolte) kestirimleri nazaran Türkiye’de zeytin üretimi %72 artışla 2,9 milyon ton olacak. Türkiye tüm vakitlerin rekorunu kırarak zeytinyağı üretiminde İspanya’dan sonra ikinci, zeytin üretiminde ise birinci sıraya yükselmiş durumda. Buna karşın zeytin ve zeytinyağında başka maliyetlerin artmaya devam etmesi sebebiyle fiyat artışı öngörülmekte. ‘