İlk arkeolojik hafriyatları 1937 yılında başlayan Toroslar ilçesindeki Yumuktepe Höyüğü’nde Neolitik Devir’den başlayan ve Orta Çağ’a kadar süren çok sayıda tabakanın kalıntıları yer alıyor.
Milattan Evvel 7 binli yıllara uzanan geçmişiyle çok sayıda medeniyetin izlerini taşıyan Yumuktepe Höyüğü’ndeki arkeobotanik araştırmalar, İnönü Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Burhan Ulaş başkanlığında yürütülüyor.
Höyükte 10 kişilik grubun katıldığı incelemelerde buğday tohumlarına rastlandı.
Topraktan çıkarılarak antik DNA çalışması yapılan buğdayların, 9 bin yıllık geçmişe sahip ‘Triticum timopheevii’ (Yeni tip kaplıca buğdayı) ve ‘Triticum spelta’ (ekmeklik buğdayın en ilkel türü) olarak isimlendirilen çeşitlere ilişkin olduğu belirlendi.
Höyükteki hafriyat alanlarında daha çok karbonlaşmış bitki kalıntılarına ulaştıklarını anlatan Doç. Dr. Burhan Ulaş, “Bu kalıntıları laboratuvar ortamında tahlil ediyoruz. Yumuktepe Höyüğü’nde bu çalışmaları Neolitik, Kalkolitik ve Bizans devirleri üzerinde yürütüyoruz” dedi.
Ulaş, höyüğün karış karış mercek altına alındığını belirterek, şöyle konuştu:
“Özellikle Neolitik Devir açısından elde ettiğimiz datalar değişik. Son yürüttüğümüz çalışmalar iki buğday tipi açısından kıymetli. ‘Yeni tip kaplıca’ diye isimlendirdiğimiz bir buğday tipi tespit ettik. Bu buğdayın en erken tespit edildiği yer, milattan evvel 8 bin 500’lü yıllara tarihlenen Cafer Höyük yerleşmesi. Daha sonra Orta Anadolu’da, Aşıklı Höyük’te ve Boncuklu Höyük’te bulunuyor. Biz bunu Yumuktepe’de tespit ettik.”
“‘Triticum spelta’ dediğimiz buğday cinsinin de literatürde şu ana kadar tespit edilen en eski yerleşim yerlerinden biri de Yumuktepe Höyüğü. Bu iki buğdayın özelliği, Yakın Doğu’dan daha çok Avrupalı Neolitik çiftçilerin tarımında tercih ettikleri tipler olması. Şu anki bulgularla Neolitik tarımın Doğu Akdeniz’den hem deniz hem kara yoluyla Balkanlar üzerinden Avrupa’ya gerçek yayılımında Yumuktepe’nin kilit bir rol oynadığını düşünüyoruz.”
Ulaş, yeni bulguların tarihi kıymetlendirme açısından çok kıymetli olduğunu vurguladı.
‘Triticum timopheevii’ çeşidinin artık yok olmak üzere olduğunun altını çizen Ulaş, şunları kaydetti:
“Sadece Gürcistan’da dar bir bölgede tarımı yapılıyor. ‘Triticum spelta’ için de durum birebir formda. Bunlar, karbonlaşmış tohumlar olduğu için çağdaş tarımda kullanımı yok. Meyyit olarak bedellendiriliyor. ‘Triticum spelta’ tipinin daha evvel Bronz Çağı’nda tarımının yapıldığı düşünülüyordu meğer bizim yaptığımız çalışmayla, bu çeşidin Bronz Çağı’ndan 3-4 bin yıl evvel tarımının yapıldığını ortaya çıkardık. Bu, Neolitik tarımın köken ve yayılımı hakkında bildiklerimizi değiştiren çok değerli bir bilgi.”